 |
|
 |
Een eigenlijk oppervlakkig stukje in het FD, dat wel aanzet tot nadenken. Hoe effectief zijn accountants bij het opsporen van fraude, wordt als vraag opgeroepen. Het lijkt er op dat onderzoeksjournalisten meer fraude opsporen.
Ik denk dat je moet beginnen met een reeks andere vragen als je wilt weten hoe effectief accountants fraude opsporen.
Eerste vraag die in mij opkomt is "wie betaalt", want die bepaalt. De journalist wordt betaald per millimeter (bedekte ruimte in het medium), de accountant wordt betaald door de directie van het gecontroleerde bedrijf. Als accountant heb je er belang bij dat de verhoudingen goed blijven, wat nodig is om ook volgend jaar weer je opdracht te mogen uitvoeren.
Is het beter om fraude te voorkomen of om fraude op te sporen? Als "boekhouder" (sommige klanten zeggen stug accountant) heb ik altijd uitgedragen dat je binnen de geest van de regels moet werken. Vertel mij (en wel zo snel mogelijk) wat er echt gebeurd is, dan schrijf ik dat op. Ik probeer altijd om de omstandigheden te schetsen die maken dat je weinig belasting hoeft te betalen. Soms hoef ik mij daar nauwelijks voor in te spannen, en soms vereist dat wat meer kennis en creativiteit. Van verrassingen achteraf word ik nooit blij, omdat het dan vaak te laat is mijn echte vakmanschap te tonen. Blijkt bijvoorbeeld bij een latere belastingcontrole dat je meer geld ontving dan aangegeven, dan ben je soms echt aan de beurt met naheffingen. Soms schat ik in dat het imago meer indruk maakt. Dan heb ik mij nooit gegeneerd om te wijzen op het risico dat een foto van je gezicht bij een stukje in de krant komt te staan. Als boekhouder of accountant heb ik een Chinese muur te respecteren die mij de vrijheid geeft daar zo met klanten over te communiceren, zonder dat het ooit de krant haalt. Het voorkomt wel fraude. Als de kwestie boeiend wordt voor journalisten geldt vooral dat betrokken boekhouders en accountants gefaald hebben in hun discussies met klanten.
Is het beter om fraude te voorkomen of om fraude aan de grote klok te hangen? Als jongmaatje ontdekte ik ooit, ergens in de jaren tachtig van de vorige eeuw, een kwestie die mij flink tegen de borst stuitte (nog steeds overigens). Ik liep er mee naar mijn baas, die het besprak met zijn baas en zij bespraken het met de klant. Als slotsom werd het probleem opgelost door loonbelasting te betalen over een flinke kasopname van de klant. Daarmee was het probleem voor het bedrijf opgelost. Dat die kasopname was gebruikt om een functionaris bij een afnemer om te kopen, daar konden we helaas weinig mee doen. Een journalist heeft meer vrijheid om de afnemer op de korrel te nemen, bloot te leggen hoe verschillende leveranciers tegen elkaar worden uitgespeeld.
Bij enkele VvE's zit ik in de kascommissie. Zo'n VvE heeft meestal ook een beheerder, die onder andere de administratie verzorgt. Ik heb wel eens als instructie gekregen dat mijn rol beperkt was tot controleren of alle bonnetjes aanwezig waren. Beperking van wat ik vakmatig gezien nodig acht? Natuurlijk zeg ik wel altijd iets over de effectiviteit van het gevoerde beleid, zoals dat blijkt uit de boekhouding. Alle eigenaren van een appartementje in dat flatgebouw zijn lid van die VvE, en mogen dus een mening hebben over het gevoerde beleid. Als kascommissie die zijn rol serieus neemt geef ik een advies aan de leden. Een beheerder vond het niet nodig om nog eens goed uit te leggen waarom sommige kwesties niet werden opgelost. De vergadering van eigenaren volgde daarna mijn advies om de jaarrekening niet goed te keuren. De accountant van de beheerder vond het niet leuk dat onze jaarrekening niet was goedgekeurd, waarop de beheerder concludeerde dat hij er geen zin meer in had. Wij vonden na een stevige selectie een beheerder waar wij vijf jaar later nog steeds blij mee zijn. Kortom, ik denk dat je vanuit een accountantsrol wel degelijk mogelijkheden hebt invloed uit te oefenen, en dus ook om fraude te voorkomen. Het vereist wel een rechte rug.
Over die kwestie die mij nog steeds dwars zit zei ik al dat een journalist vrijheden heeft waar ik vanuit boekhoudkundige hoek uitsluitend jaloers op kan zijn. De journalistieke vrijheid geeft ruimte om bloot te leggen volgens welke lijnen wij collectief worden opgelicht. Als accountant moet je het doen met minder middelen, ook al helpt de vaardigheid die komt met senioriteit.
Een effectieve accountantscontrole vereist denk ik dat projecten die van materieel belang zijn worden doorgerekend. Is uit dit project een acceptabel rendement te verwachten? Was er keuze uit andere projecten en waarom zijn die niet gekozen?
Ik weet nog wel een paar leuke bedrijfjes om te controleren op effectiviteit. Kijk eens naar pensioenfondsen; in de jaarrekening van het pensioenfonds voor klein-metaal viel mij bijvoorbeeld op dat stelselmatig wordt belegd via beleggingsfondsen. Wat daar mis mee is? Die beleggingsfondsen romen het rendement af tot de helft, terwijl je als belegger inboet aan zeggenschap over feitelijke beleggingen. Voor (toekomstige) pensioengerechtigden kan dat precies het verschil uitmaken tussen wel of niet een volledig pensioen krijgen. Of er smeergeld betaald is aan functionarissen van dat pensioenfonds (heel boeiend voor journalisten) vind ik uiteindelijk minder interessant dan dat de verzekerden slecht bediend worden door hun pensioenfonds. En, heel eigenwijs, ik vind dat een accountant daar iets over behoort te zeggen.
© Jeroen van Rossum, 20 oktober 2020.
De redactie van ESK belicht actuele kwesties. Wij leggen het verband tussen (fiscale) wetgeving en ondernemen, maar een persoonlijke opinie steken wij niet onder stoelen of banken. Als lezer kun je vragen op ons formulier stellen. Wij doen ons best om juiste en accurate informatie te geven, maar zijn niet aansprakelijk voor eventuele fouten of verkeerde interpretaties.
Waarschuwing: wat waar is als het wordt geschreven kan achterhaald raken door ontwikkelingen in wetgeving, techniek en economie. Raadpleeg daarom altijd een professional voordat je grote beslissingen neemt. De kosten om een deskundige in te huren wegen niet op tegen de kosten van een miskleun.